Vâris-i Enbiyâ “Halk ayn-ı Hak'tır, gözün varsa... Hak ayn-ı halktır, aklın varsa...” İslam geleneğinin seyrinde Muhyiddin İbnü’l Arabî’nin ana bir unsuru temsil ettiği hiç şüphesiz bir gerçek. Yüzyıllardır sadece kitapları değil, hikmetinin nüfuz ettiği gelenek de Müslümanların dünyasını şekillendirmekte. Onu okumak başkadır, anlamak ise...

“…Allah kozmosu altı günde mekân olarak yaratmaktadır…” Peki ya zaman olarak? “Sûfî mütefekkirler, maddî zamandan mânevî zamana geçerek zamanın hakîkatini anlamanın ancak Hak yolunun sâliki olup ân-ı dâim’e ermekle mümkün olacağını söylerler. Evvel, âhir hepsi aslında bir ân-ı dâimdir. Nitekim Hz. Muhammed: “Rabbinizin katında...

İnsanoğlu, eşyayı ölçme girişiminin sonucunda sayıyı fark eder, daha sonra âlemin sayısal bir düzen üzerine kurulu olduğunu anlar. Her toplumun sayıyı düşünüp sembolleştirmesi, bu bilginin Allah vergisi olarak doğamızda var olduğuna işaret etmektedir. Sayılar, âlemin kozmik dilidir. Bu yüzden evrendeki varlıkların sırrı, bu dilin...

Döneminde yaşayan ve kendisinden sonra gelen İslâm düşünürlerini etkilemiş bir mütefekkir… Aynı zamanda en çok tartışılan… Ve normalde en zor okunan… Şeyh-i Ekber İbn Arabî. Akademik bir üsluptan uzak, akıcı bir dille ele alınan; dünyanın saygın İbn Arabî uzmanlarından Claude Addas’ın yazdığı bu eser;...

Kalp vücutta sadece bir et parçası değil, Allah’ın hakîkatinin görünme yeridir. Hadîs-i kudsîde “Yere göğe sığmayan Allah, mümin kulunun kalbinde tecellî etti.” buyurulur. Kalbin aydınlanması bedenin dengesine, nefsin adâletine sebep olur. Kalbin bütün organlara yayılan ana damarların toplanma yeri olduğu düşünülürse, bu aydınlık bütün âzâlara eşit...

“Ey sebeplere güvenenler! Size fayda ve zarar verecek olan tektir. Melikiniz tektir. Sultanınız tektir. İlâhınız tektir. Yaratıcınız tektir. Yaptığınız şeyleri sizin elinizle yapan O’dur. Sizi O yarattı. Size O rızık verdi. Size zararı da, faydayı da veren O’dur. Sizi hidâyete erdiren O’dur. Niçin kendiniz...

İbn Arabî Hazretleri Yûsuf Fassı’nda, Yûsuf Peygamber’in kulluğunda nasıl tekâmül ettiğini ve kâmil insan olma seviyesine yükseldiğini anlatıyor. Bu esnada da Hz. Yûsuf’un misal âleminin hakîkatini keşfettiğini ve Allah’ın izniyle rüyaları yorumlayabildiğini izah ediyor. Nûriyye hikmetinin Yûsuf kelimesiyle ilişkilendirilmesi, Yûsuf’un keşfettiği şeylerin misal âleminde...

“Fütûhiyye hikmeti”nin Sâlih kelimesine tahsis edilmesindeki sebep şudur: Hiç beklenmeyen bir şekilde, dağ açılıp Sâlih’in (a.s.) dişi devesi çıktı. Bu, onun mucizesi idi. Ve “feth”in çoğulu olan “fütûh” ise hiç beklenmeyen bir şeyden bir şeyin açığa çıkmasıdır. Sâlih de (a.s.) Fettâh isminin görünme yeridir....

Haddimize düşmemiş yaradılış hakikatinden bahsetmek… Hatta anlamak, yorumlamak… Ama Hz. Allah (c.c.) sevgililerini bu âleme kendini anlatsın, aşikâr etsin, Hz. Ali’nin dediği gibi “Görmediğim Allah’a tapmam!”desin diye yollamış. Ne mutlu bize ki, adlarını anmanın lûtuf olduğu sultanlarla beraberiz. Ne mutlu bize ki, Allah bizi sadece kendine...

Dünyaya dair her rütbe ve her ilim geçici ve dünyada kalıcıdır. Ezelî ilim ise Allah’ın kullarında kendi kabiliyetlerine göre tecellî etmesidir. Burada kullanılan tecellî kelimesine dikkat etmek gerekir. Bu kelime, bir aynada bir vasfın ortaya çıkması gibidir. Hulûl değildir, yani Allah kulun içine girmez....

“Hiçbir canlı yoktur ki Allah onun alnından tutmuş olmasın. Benim Rabb’im kuşkusuz sırât-ı müstakîm üzeredir.” (Hûd, 56) Bu fassta İbnü’l-Arabî Hazretleri, Hûd kelimesini ahadiyet ismi ile açıklıyor. Ahadiyet, Allah’ın zâtının “İstedim ki bilineyim” hadîs-i kudsîsiyle ortaya çıkan ilmidir ki bunu akılla bilmeye değil, gönülle...

…Hz. İdrîs, Allah’a olan büyük aşkıyla güneş makamına yükseltilmiş ve bu makamın daim temsilcisi olmuştur. "…İlk kez kalem ile yazı yazan, remil(kehanet) ilminin sahibi, hesap, kâinat ve felek ilmini ilk bilen, hey’et, tıp ve bitkilerin sırrını ilk bilen, ilk elbise diken, ilk kez ibâdethâne...

Hz. Peygamber’in “Ben gizli bir hazine idim, bilinmeyi istedim” hadis-i şerifindeki“bilinmeyi istedim” kısmını, mutasavvıflar“aşk ettim” olarak yorumlamışlar ve kâinatın aşktan meydana geldiğini ifade etmişlerdir. Buna göre ilk yaratılan ve Allah’ın sonsuz birliğinin görünümü olan Hz. Adem’dir. Fakat aşk için ikilik gerektir; zira bir âşık ve bir mâşûka ihtiyaç vardır. İşte birliğin (mâşûkun), kendisini göstermek için çokluk...

Görülüyor ki herkes kendi Rabb’i olan isme tâbidir. Bu yüzden de kimsenin Rabb’i kimseye uymaz. Herkes kendi ismine doğru yönelir ve kendi isminin öğretmenliğinde hareket eder. Bunun aksine hareket eden mutlu olamaz. Mutluluğu için kendi ismine yönelmesi mecburiyeti vardır. Mutluluk ile kastedilen huzurdur. Demek...

"Her nereye yüzünüzü çevirseniz Hakk’ın bir vechi (yüzü) oradadır."(Bakara 115) Büyük mutasavvıf İbnü’l-Arabî Fusûsü’l Hikem’in Hz. İshak fassında bizi yeni bir isimle ; Hakk ismiyle hakikat yolculuğuna çıkartıyor. Hayal ve misal âlemi ile rüyadan bahsettiği bu fassda, varlıgın Gerçek ve Hayal olmak üzere ikiye ayrıldığını,...

Sıddık, nebî, resûl, imam… Ve Allah’ın halîli (dostu) bir peygamber… Fusûsü’l-Hikem’in Hz. İbrâhim fassındayız. İbnü’l-Arabî “Allah, İbrâhim’i dost edinmişti.” (Nisâ, 125) âyetinden yola çıkarak dostluğun arkasındaki mânâya işaret ediyor: Aşk, aşırı sevgi ve yaratılmışın hatalarını, özellikle kendine kötülük yapanı Yaratan’a olan muhabbetiyle affetmek… İşte...

Zaman bakımından Hz. Muhammed’den (s.a.s) önce gelen bütün peygamberler arasında Hz. Nûh (a.s) tenzihin temsilcisidir. Zîra inatçı bir putperestliğin egemen olduğu bir devirde yaşarken putları yerle bir edip, tek olan Allah’a ibâdeti savunmuştur. Devir bunu gerektirmektedir. Buna rağmen tek başına tenzih de edebe aykırıdır. ...

“Kader demek, senin vücudunun yoğurulmuş toprağıdır. Her ne olup ne bitecekse toprağınla beraber yoğurulmuştur. Zamanı geldikçe vukua gelir. Fakat bütün bunlar, sebeplere bağlanmıştır. Ancak sen sebepleri görme. Hep Allah’tandır. Evvel de O’dur, Âhir de O’dur. Zâhir de O’dur, Bâtın da O’dur.” Hz. Ken’an Rifâî...

Hz. Îsâ’ya bakan kişi kendi kabiliyeti ölçüsünde üç şey görür: Beşerî sûretine bakan “O Meryem oğludur” der. Onun diriltici özelliğine bakan, ona Cebrâil vasıtasıyla ruh üfleyen Allah’ı görür. Ve “O Rûhullah’tır” der. Senin vehmine göre bazen ondan Hak görünür, bazen melek, bazen de insan....